Houd je van bier en van reizen? Dan mag Tsjechië niet op je lijst van bezochte landen ontbreken. Behalve dat Tsjechië barst van de bezienswaardigheden, indrukwekkende steden en een even mooie natuur, staat het land minstens zo bekend als een uitstekende bestemming voor bierliefhebbers.
Tsjechië en bier
Tsjechië is een echt bierland. Misschien mag je Tsjechië wel hét bierland noemen. Zo is in Pilsen ooit het pils uitgevonden, wordt de beste hop ter wereld nog steeds in Tsjechië geteeld en met een gemiddelde jaarconsumptie van meer dan 140 liter per persoon wordt er relatief gezien nergens zoveel bier gedronken dan in Tsjechië. Deze gegevens maakten mij nieuwsgierig genoeg om Tsjechië te bezoeken. Een reis met als thema ‘bier als nationaal fenomeen in Tsjechië’. Hoewel ik het land al meerdere malen bezocht heb is deze invalshoek een nieuwe voor me. Tsjechië staat vooral bekend als de bakermat van de biersoort ‘pils’ of ‘pilsener’. In 1842 werd deze biersoort voor het eerst in de stad Pilsen gebrouwen. Pils is tegenwoordig veruit de populairste ter wereld en is procentueel gezien ook het meest gedronken bier in Tsjechië. De laatste tijd neemt de populariteit van andere bieren toe in Tsjechië en zie je ook steeds meer microbrouwerijen verschijnen. Tsjechië transformeert daarmee langzaamaan van pilsland naar een allround bierland. Vandaar de titel van dit artikel: van Pils(en) naar bier.
De geschiedenis van bier in Tsjechië
De geschiedenis van Tsjechië als bierland voert ons terug naar de middeleeuwen. Volgens de overlevering werd er in de tiende eeuw na Christus in het klooster Břevnov bier gebrouwen. Er zou echter al ruim honderd jaar eerder hop in Tsjechië verbouwd zijn met als doel om bier te brouwen. Er zou zelfs al vanaf het begin van de tiende eeuw sprake zijn van export van bier vanuit Bohemen naar omringende landen. In de twaalfde en dertiende eeuw ontstonden er bierbrouwerijen in de Tsjechische steden Brno, Pilsen en České Budějovice. Dat men in Tsjechië vooral bier is gaan drinken heeft vooral een praktische reden. De ingrediënten voor bier waren volop aanwezig in het hoofdzakelijk heuvelachtige landschap. Zo is het klimaat van Tsjechië ideaal om hop te verbouwen. Hop is tegenwoordig vooral een smaakmaker. Vroeger werd hop vooral als conserveringsmiddel toegepast.
Bier werd in de middeleeuwen vooral door microbrouwerijen geproduceerd. Niet zelden gebeurde het brouwen van bier in huis. Pas in de late middeleeuwen begon men met het brouwen van bier op grote schaal. In toenemende mate werd het bierbrouwen geïndustrialiseerd. In sommige dorpen en steden van gebied dat tegenwoordig als Tsjechië bekend is, was de productie en export van bier veruit de grootste bron van inkomsten. Dankzij de goede verbindingen met diverse Hanzesteden vond het Tsjechische bier haar weg naar veel andere Europese steden.
De Dertigjarige Oorlog die van 1618 tot 1648 woedde heeft een voor een enorme terugval van de bierindustrie gezorgd. Brouwerijen waren vernietigd of door de enorme economische terugval gesloten. Tijdens de industriële revolutie kreeg de Tsjechische bierindustrie een nieuwe impuls. Dat was mede te danken aan het uitvinden van pils. Deze ondergistende biersoort werd voor het eerst in de stad Pilsen gebrouwen. Dit gebeurde in het jaar 1842. Door de toenemende vraag naar een biersoort van een constante kwaliteit hebben de lokale brouwers in Pilsen de Beierse bierbrouwer Josef Groll ingehuurd om een nieuwe stabiele biersoort te ontwikkelen. Het resultaat is Pilsener Bier (kortweg ‘Pils’ genoemd) dat tegenwoordig zo’n zeventig procent van de totale bierconsumptie beslaat.
Pilsner Urquell is de naam van het oerpils dat al bijna twee eeuwen lang succesvol in Tsjechië gedronken wordt. Gambrinus is een tweede grote naam van bierbrouwer Plzeňský Prazdroj. In de stad České Budějovice wordt Budweiser Budvar gebrouwen dat in de top drie ‘meest gedronken bieren van Tsjechië’ thuishoort.
Bier in Tsjechië tegenwoordig
Tsjechen zijn constante en traditionele bierdrinkers. De bierconsumptie is de afgelopen jaren wel iets afgenomen, waarin het land meegegaan is in de algehele wereldwijde trend dat bier tijdelijk wat minder populair was. De lichte daling lijkt echter te stabiliseren. Dat is mede te danken aan de opkomst van microbrouwerijen, speciaalbieren en combinaties van bier met limonade zoals radler. Dankzij de vernieuwde aandacht die bier krijgt, lijken ook het traditionele pils en soortgelijke lagerbier te profiteren van een toenemende consumptie. Wat mij tijdens de laatste reis door Tsjechië duidelijk geworden is, is dat de Tsjechen bier als nationale drank beschouwen. Men is blij dat buitenlandse toeristen interesse tonen in hun lokale bierproducten. De Tsjechen zijn trots op de reputatie van Tsjechië als bierland.
Opvallend is dat je in Tsjechië amper bieren tegenkomt die uit het buitenland afkomstig zijn. Grote internationale namen zoals Corona, Heineken of Stella Artois zul je in Tsjechië niet veel zien. In een stad als Praag kun je nog wel een niet-Tsjechisch bier kunnen drinken, maar elders in het land is het Tsjechisch bier dat de markt domineert.
Je ziet in Tsjechië een langzame toename van de consumptie van speciaalbieren en bier afkomstig uit microbrouwerijen. Op dit moment is nog slechts 1,5% van de totale bierconsumptie in Tsjechië afkomstig van microbrouwerijen. De verwachting is dat dit aandeel in de komende jaren nog wel flink toe zal nemen, mede door de toename van het aantal microbrouwerijen.
Een brouwerij bezoeken
Een leuk uitje in Tsjechië is een bezoek aan een brouwerij. Je kunt zowel de Pilsner Urquell brouwerij in Pilsen als de Budweiser Budvar brouwerij in České Budějovice bezoeken. Ik heb afgelopen weekend de brouwerij bezocht waar het pils geboren is: de Pilsner Urquell brouwerij. Als individu kun je een rondleiding door de brouwerij krijgen, waarbij je alles over de historie van het pils en het brouwproces te weten komt. Tijdens de rondleiding kom je terecht in de ondergrondse gangen die onder de brouwerij liggen. Daar liggen de vaten met ongefilterd en ongepasteuriseerd bier. Je krijgt hier de kans om dit bier te proeven. Voor liefhebbers van pils is deze rondleiding eigenlijk een ‘must’.
Met de groep waarmee ik in Tsjechië op reis was heb ik deel mogen nemen aan een biertapworkshop. Deze speciale rondleiding is alleen maar vooraf te boeken voor groepen. Na een korte introductie van de brouwerij krijg je in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte uitvoerige uitleg over hoe je bier hoort te tappen. Deze les krijg je van een brouwmeester, die al veertig jaar dit vak uitoefent. Na de uitleg mag je zelf proberen een goed glas bier te tappen. Daarna mag je het door jou getapte pils natuurlijk zelf opdrinken.
Als je de Pilsner Urquell brouwerij bezoekt dan moet je ook zeker een kijkje nemen in restaurant Na Spilce. Dit restaurant staat op het terrein van de brouwerij en biedt haar gasten de mogelijkheid om te genieten van de traditionele Tsjechische keuken. Zo kun je schouder van wilde beer met rozenbottelsaus of geroosterde varkensschouder met ui, knoflook en komijn eten. De beste drank om je eten mee te vergezellen is uiteraard een glas vers getapt bier van de brouwerij.
Een microbrouwerij bezoeken
Heel erg leuk en leerzaam, zo’n bezoek aan een grote brouwerij, maar er zijn in Tsjechië ook een aantal leuke microbrouwerijen die de moeite waard zijn. Ooit telde Tsjechië meer dan duizend microbrouwerijen. Nadat de biermarkt grotendeels in handen is gekomen van de grote jongens zijn veel van deze brouwerijen verdwenen. Goed nieuws: de microbrouwerijen zijn weer in opkomst in Tsjechië. Soms is er sprake van het opnieuw leven blazen in een eerder verdwenen brouwerij. De huidige generatie bierdrinkers kan op die manier kennis maken met bieren die jarenlang of zelfs eeuwenlang verdwenen waren.
Ik bezocht in het plaatsje Dobrany restaurant en microbrouwerij Modrá Hvězda. Internationaal staat deze ook bekend onder de Engelse naam Blue Star Brewery. In Dobrany wordt al sinds het jaar 1378 bier gebrouwen, nadat de burgers uit naam van de toenmalige Tsjechische koning Vladislav II het recht kregen om bier te brouwen. De Blue Star brouwerij bestaat echter pas sinds het jaar 1998.
In het korte bestaan van de microbrouwerij heeft brouwmeester Petr Petružálek al veel prijzen gewonnen met de door hem gebrouwen bieren. De gepassioneerde brouwmeester is vrijwel in zijn eentje verantwoordelijk voor de jaarlijkse productie van zo’n 1500 hectoliter aan verschillende bieren. Om een indruk te geven waarom je dan spreekt van een microbrouwerij: de Pilsner Urquell brouwerij is goed voor 600 hectoliter per uur!
Tijdens mijn bezoek aan Modrá Hvězda kreeg ik een videopresentatie te zien waarin Petr Petružálek alles vertelt en laat zien over zijn werk. Daarna was er tijd voor vragen en kon ik zien waar het bier gebrouwen wordt. Als ‘normale gast’ kom je niet verder dan het restaurant. Dat is geen ramp, want dat is de plek waar het verse ongefilterde bier met liefde getapt wordt. Ik heb tijdens mijn bezoek zeven biersoorten van het vat uitgeprobeerd. Duidelijk was dat alle bieren, zonder enige uitzondering, heerlijk zijn. Deze brouwmeester verstaat zijn vak en zijn bieren zijn niet voor niets al vaak in de prijzen gevallen.
Wat mij betreft sprongen drie bieren er uit. Allereerst is dat het witbier van de brouwerij, de Dobřanské Hospodar 11°. In plaats van een duidelijke citrussmaak zit er een lichte tint van banaan in, aangevuld met kruidnagel. Het bier is zelfs zo lekker dat zelfs sommige I.P.A.-liefhebbers dit bier als het lekkerste uit het gehele assortiment aanduiden. Mijn nummer twee is overigens de I.P.A. van Modrá Hvězda. Dit is de Dobřanské Pivo Hořké 15%. Bijna net zo lekker is de Dobřanský svatý Vít 23 %, een speciaalbier met een alcoholgehalte van 10,5%. Ik zou eigenlijk aan willen raden om vooral zelf te gaan proeven. Als je slim bent boek je meteen een kamer in het bijbehorende hotel, zodat je na de nodige biertjes niet meer op pad hoeft te gaan. Als je hongerig wordt dan kun je in het restaurant terecht voor authentieke Tsjechische gerechten.
Alles over hop
Dat hop een belangrijk ingrediënt is voor veel bieren is algemeen bekend. Maar wat is hop eigenlijk, waar wordt het verbouwd, welke soorten zijn het en waarom zit het in bier? Al dit soort vragen wordt beantwoord in de ‘Temple of Hops and Beer‘ in Žatec. Tijdens de tour lees je eigenlijk alles over hop en de rol die hop in Žatec gespeeld heeft. Het stadje ligt in de regio Ústí nad Labem, waar Saaz hop geteeld wordt. De interactieve tour begint niet voor niets bovenop de Hop Lighthouse. Van hieruit heb je een mooi uitzicht over Žatec en de omgeving, waardoor je tijdens het vertellen van de historie het juiste beeld er bij krijgt. Na het bezoek aan de ijzeren toren ga je het hopdoolhof binnen. Hier moet je je een weg banen door de gevulde zakken met hop om bij het museum te komen. Het museum is het grootste hopmuseum ter wereld.
Voor bierliefhebbers is een bezoek aan de Temple of Hops and Beer een leuke toevoeging op een bierreis door Tsjechië. Je hebt dan meteen de kans om de derde astronomische klok te zien. Deze bevindt zich op de muur van de Temple of Hops and Beer.
Probeer verschillende bieren
Als je Tsjechië bezoekt dan is bier drinken natuurlijk altijd nog de beste manier om de bieren van Tsjechië te ontdekken. Pils en andere bieren zijn bij wijze van spreken echt op iedere straathoek verkrijgbaar. Ga eens gewoon lekker op ontdekkingsreis en bestel op verschillende plekken een glas bier. Op veel plekken zie je de bekende Tsjechische biermerken zoals Pilsner Urquell en Budweiser Budvar. Vaak is het assortiment ook aangevuld met speciaalbieren en/of lokale merken. Bestel gewoon eens een onbekend biertje van de kaart en laat je verrassen. Als je het bier wat minder lekker vindt is er geen man overboord, want de prijzen die je in Tsjechië voor bier betaalt liggen aanzienlijk lager dan elders in Europa. Op dit moment betaal je voor een halve liter pils gemiddeld zo’n 28 tot 35 Tsjechische kronen, wat neerkomt op 1,00 tot 1,25 euro!
Wil je vooraf weten wat anderen van de Tsjechische bieren vonden of wil je je eigen bevindingen delen met anderen? Installeer dan de app Untappd op je telefoon. Je kunt dan ook zelf terugvinden wat jij de lekkerste Tsjechische (en andere) bieren vond, voor het geval dat je je dat niet meer kunt herinneren.
Deze reis naar Tsjechië is gemaakt op uitnodiging van Tsjechisch Verkeersbureau – CzechTourism.
